Kość krzyżowa
łac. – os sacrum
Kość krzyżowa powstaje ze zrośnięcia się pięciu kręgów krzyżowych i ma kształt odwróconego trójkąta, którego podstawa (basis ossis sacri) jest skierowana ku górze i służy do połączenia z piątym kręgiem lędźwiowym, a wierzchołek (apex ossis sacri) jest skierowany do dołu i służy do połączenia z kością guziczną.
Oprócz powyższych kość krzyżową tworzą jeszcze części boczne (partes laterales), które powstały ze zrośnięcia się wyrostków poprzecznych i szczątkowych żeber, oraz kanał krzyżowy (canalis sacralis), który biegnie od podstawy do wierzchołka kości krzyżowej.
Wyróżniamy na niej dwie powierzchnie: miedniczną (facies pelvina) oraz grzbietową (facies dorsalis)
Skrótem, jakim posługujemy się przy zapisie kręgów krzyżowych, jest S (np. S1, S3).
Podstawa (basis ossis sacri)
Wierzchołek (apex ossis sacri)
Części boczne (partes laterales)
Kanał krzyżowy (canalis sacralis)
Powierzchnia miedniczna (facies pelvina)
Powierzchnia grzbietowa (facies dorsalis)
Kość krzyżowa – Wprowadzenie
Twój najlepszy wynik: 0/8
1. Podstawa i wierzchołek
łac. – basis ossis sacri, apex ossis sacri
Podstawa kości krzyżowej posiada wszystkie cechy typowego kręgu (tj. trzon, łuk, wyrostki), jednak nie są one tutaj tak łatwe do zidentyfikowania jak w przypadku kręgów prawdziwych. W centralnej części podstawy znajduje się owalna, dobrze widoczna powierzchnia górna trzonu kręgu S1, która za pomocą krążka międzykręgowego łączy się z kręgiem L5. Boczne części podstawy, położone po obu stronach trzonu nazywamy skrzydłami kości krzyżowej (ala sacralis).
Od powierzchni tylnej trzonu odchodzi łuk, który ogranicza trójkątny otwór górny kanału krzyżowego. Natomiast przy nasadzie łuku, po obu stronach, znajdują się wyrostki stawowe górne (processus articulares superiores), które łączą się z wyrostkami stawowymi dolnymi kręgu L5. Ostatnią strukturą, którą wyróżniamy w obrębie podstawy jest jej przednio-górne uwypuklenie nazywane wzgórkiem (promontorium).
Wierzchołek stanowi dolną część kości krzyżowej. Jest skierowany ku dołowi i zaopatrzony jest w owalną powierzchnię służącą do połączenie z kością guziczną.
Skrzydła kości krzyżowej (ala sacralis)
Wyrostki stawowe górne (processus articularis superiores)
Wzgórek (promontorium)
Kość krzyżowa – Podstawa i wierzchołek
Twój najlepszy wynik: 0/6
2. Części boczne
łac. – partes laterales
Powstały ze zrośnięcia się szczątkowych żeber i wyrostków poprzecznych kręgów krzyżowych. Po obu stronach na powierzchniach bocznych dźwigają powierzchnię stawową zwaną powierzchnią uchowatą (facies auricularis). Łączy się ona z taką samą powierzchnią na kości biodrowej, tworząc staw krzyżowo-biodrowy.
Do tyłu od powierzchni uchowatej znajduje się mocno nieregularna, chropowata powierzchnia tzw. guzowatość krzyżowa (tuberositas sacralis), do której przyczepiają się więzadła krzyżowo-biodrowe międzykostne.
Powierzchnia uchowata (facies auricularis)
Guzowatość krzyżowa (tuberositas sacralis)
Kość krzyżowa – Części boczne
Twój najlepszy wynik: 0/4
3. Kanał krzyżowy
łac. – canalis sacralis
Stanowi krzyżową część kanału kręgowego. Biegnie od podstawy aż do wierzchołka kości krzyżowej. Rozpoczyna się otworem górnym kanału krzyżowego, a kończy się otworem dolnym kanału krzyżowego, zwanym rozworem krzyżowym (hiatus sacralis).
Łuk kręgu S5, a czasem nawet S4 ze względu na szczątkowy charakter, nie zespala się w linii pośrodkowej, wskutek czego kanał krzyżowy w dolnym odcinku nie ma tylnej ściany, a rozwór krzyżowy jest mocno wydłużony ku górze.
Kanał krzyżowy bocznie oddaje cztery kanały odpowiadające otworom międzykręgowym, które na końcu rozdzielają się na (opisane dalej) otwory krzyżowe miedniczne i grzbietowe.
Rozwór krzyżowy (hiatus sacralis)
Kość krzyżowa – Kanał krzyżowy
Twój najlepszy wynik: 0/7
4. Powierzchnia miedniczna
łac. – facies pelvina
Jest wklęsła i zazwyczaj gładka. W środkowej części składa się ze zrośniętych trzonów kręgów. Miejsca, w których się zrastały są wyraźnie zaznaczone kresami poprzecznymi (linea transversae), biegnącymi obustronnie do otworów krzyżowych miednicznych (foramina sacralia pelvina), które oddzielają część środkową kości krzyżowej od części bocznych. Cztery pary tych otworów prowadzą:
ku tyłowi – do otworów krzyżowych grzbietowych,
ku tyłowi i przyśrodkowo – do kanału krzyżowego.
Wychodzą przez nie gałęzie przednie krzyżowych nerwów rdzeniowych, a wchodzą gałązki rdzeniowe tętnicy krzyżowej bocznej. Wielkość otworów zmniejsza się ku dołowi.
Kresy poprzeczne (linea transversae)
Otwory krzyżowe miedniczne (foramina sacralia pelvina)
Kość krzyżowa – Powierzchnia miedniczna
Twój najlepszy wynik: 0/7
5. Powierzchnia grzbietowa
łac. – facies dorsalis
Jest wypukła i bardzo nieregularna. Możemy na niej wyróżnić pięć pionowo biegnących listewek kostnych nazywanych grzebieniami, które powstały ze zrośnięcia się wyrostków kręgów krzyżowych.
Ze zrośnięcia się wyrostków kolczystych – powstał nieparzysty grzebień krzyżowy pośrodkowy (crista sacralis mediana). Leży on w linii pośrodkowej i tworzą go zwykle cztery podłużne guzki ustawione jeden pod drugim.
Ze zrośnięcia się wyrostków stawowych – powstał parzysty grzebień krzyżowy pośredni (crista sacralis intermedia). Leży on bocznie po obu stronach poprzedniego. W jego górnym przedłużeniu leżą wyrostki stawowe górne S1, natomiast w dolnym, wyraźne guzki nazywane różkami krzyżowymi (cornua sacralia). Odpowiadają one wyrostkom stawowym dolnym kręgu S5 i łączą się z różkami guzicznymi kości guzicznej.
Ze zrośnięcia się wyrostków poprzecznych – powstał leżący najbardziej bocznie, parzysty grzebień krzyżowy boczny (crista sacralis lateralis).
Grzebień krzyżowy pośredni od bocznego oddzielają otwory krzyżowe grzbietowe (foramina sacralia dorsalia). Cztery pary tych otworów prowadzą:
ku przodowi – do otworów krzyżowych miednicznych,
ku przodowi i przyśrodkowo – do kanału krzyżowego.
Wychodzą przez nie gałęzie tylne krzyżowych nerwów rdzeniowych.
Grzebień krzyżowy pośrodkowy (crista sacralis mediana)
Grzebień krzyżowy pośredni (crista sacralis intermedia)
Różki krzyżowe (cornua sacralis)
Grzebień krzyżowy boczny (crista sacralis lateralis)
Otwory krzyżowe grzbietowe (foramina sacralia dorsalia)
Kość krzyżowa – Powierzchnia grzbietowa
Twój najlepszy wynik: 0/13
6. Etapy kostnienia
Kość krzyżowa powstaje ze zrośnięcia się pięciu kręgów krzyżowych, co następuje w pełni dopiero u osoby dorosłej. Wcześniej jednak, jej budowa przechodzi kilka etapów.
Odcinek krzyżowy kręgosłupa utworzony jest przez 5 osobnych kręgów krzyżowych
Kręgi zaczynają łączyć się w jedną kość ale nadal są oddzielone tkanką chrzęstną
Elementy chrzęstne zaczynają kostnieć (w kierunku od dołu ku górze)
Powstaje jednolita kość krzyżowa
7. Rozwiąż quizy
Aby utrwalić zdobytą wiedzę, skorzystaj z pomocy naukowych znajdujących się poniżej!
Kość krzyżowa – Podsumowanie
Twój najlepszy wynik: 0/45
Opracowano na podstawie
- Bochenek A., Reicher M., Anatomia człowieka, Tom I, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2022.